like button

Van meerdere kanten kreeg ik het advies om een facebookpagina voor mijn yogastudio te maken. Eerst voorzichtig begonnen met een persoonlijke pagina om facebookland te verkennen. Na weerstand en verbazing over de vele berichten, begon ik toch de lol en het nut ervan in te zien.

Dus sinds een paar dagen voor het echie: een In Balans facebookpagina (http://www.facebook.com/inbalans.driebergen). Vrienden uitgenodigd om mij te 'liken' en mijn klantenbestand op de hoogte gebracht. Spannend..... Om het uur even checken of er nog een 'like' bij is gekomen. Ik ben blij met elke nieuwe 'vind-ik-leuk' en nog blijer met elke reactie.

Na een paar dagen stijgen de likes niet zo snel meer. Moet ik geduld hebben of het nog een keer onder de aandacht brengen? Niet overvoeren natuurlijk. Dus maar geduld. Zou het echt werken? Als je het doet, moet je er natuurlijk wel voor gaan. Ik moet er voor zorgen dat er een like-button op mijn website komt. En een volg-ons-op-Facebook-button onderaan mijn mail. Kan ik dat zelf? Lukt niet. Dat betekent hulp inschakelen. Weer geduld dus. Even checken nog....  hé leuk, nieuwe likes van mensen die ik niet ken. Zie je wel, dit werkt goed....

'S ochtends in mijn meditatie gaat het gekwebbel van mijn gedachten nog steeds door. Facebook wervelt door mijn hoofd. In mijn meditatie zie ik zelfs de like-button voorbij komen. Ik kijk er eens goed naar. En dan besluit ik deze vind-ik-leuk knop op mijzelf te plakken. Vol overtuiging druk ik erop. En dan wordt het stil.... Heerlijk!

Ik houd hem erin: de Like-myself-button. Als ik in het vervolg teveel wordt meegenomen door Facebook of wat dan ook, dan druk ik gewoon op deze knop. Ik kan je aanraden om hem ook te downloaden. Je kunt er alleen zelf op drukken, maar wel zo vaak als je wil. Ik verzeker je: het werkt super!

Kerstmis

Toen ik het Dick Bruna kerststalletje van zolder haalde, leek het me dat we inmiddels toe waren aan een iets meer volwassen kerststal. De kinderen begonnen echter meteen enthousiast met de houten figuurtjes te spelen en binnen de korste keren zaten ze in hun spel. Toen ik even later weer keek, stonden alle figuurtjes op een rij en waren ze Josef en Maria aan het omkegelen met een stuiterbal.

Ik vroeg me even af of dat wel kon. Ik zag hoe ze aan het genieten waren van hun spel en ging langzaamaan meegenieten. Zou het goddelijker zijn om Jezus een rustig en eerbiedig plekje te geven en hun spel af te kappen of om Jezus onderdeel te laten zijn van hun spel, hun enthousiasme, hun verbeeldingskracht, hun vreugde....  Ik liet ze spelen.

Het spel ging verder. Van kegelen werd het sjoelen. De herders, de schaapjes en de engel werden in het stalletje gesjoeld. Scores werden bijgehouden. Josef won.

Het spel breidde zich uit. Er kwam een race tussen alle figuurtjes, met stopwatch en lange lijsten met scores. Ondertussen werd er een heel dorp gebouwd en alle poppetjes ooit bij Albert Heijn verkregen werden uit de kast gehaald. De woonkamer werd te klein en ze verdwenen allemaal naar de yogastudio. Ik deed inmiddels niet meer mijn best om te volgen welk spel ze er nu weer van gemaakt hadden.

Op kerstsavond stond er alleen nog een lege kerststal in de woonkamer. Ik vroeg de kinderen of we Jezus en zijn familie op kerstavond weer in de stal zouden zetten maar dat had ik toch echt verkeerd begrepen. Tuurlijk niet, mam! Ze zijn onderdeel van het team en horen bij de anderen op het veld. Ze kunnen Jezus echt niet missen: Jezus is een superspits!

Ik wens je een vreugdevolle kerst. Dat het kind in je mag lachen, spelen en stralen.

Verbeeldingskracht

Bij de kerstboom die we kochten, kregen we een klein cadeautje: een flesje met drie zwarte zaadjes. Met daarbij de uitspraak van Einstein: "Verbeeldingskracht is belangrijker dan kennis".

Ik vroeg mijn kinderen wat zij dachten dat er uit de zaadjes zou groeien. "Een papegaai!", zei mijn oudste zoontje (11) direct.

Als Einstein gelijk heeft, gaat hij een glorieuze toekomst tegemoet.

Overgave

Ik had het net te laat door: de bocht bleek voorzien van een dun laagje ijs. Voordat ik mijn fiets tot stilstand kon brengen, gleed hij al weg en bonkte ik met mijn schouder en mijn hoofd op het asfalt. Ik bleek gelukkig niets gebroken te hebben, maar het advies was rustig aan. Een beetje yogi beseft meteen: dit vraagt overgave.

Ik heb in die vijf jaar dat ik lesgeef, nog maar 1 yogales afgezegd. Ik had echter besloten tot overgave, dus, weliswaar met pijn in mijn hart, heb ik een aantal lessen afgezegd. De overige lessen heb ik wel gegeven, maar heel voorzichtig zelf meegedaan. Voor de rest goed naar mijn lichaam geluisterd dat mij elke middag vertelde even te willen slapen en zich regelmatig wilde terugtrekken.

Ik ben trots op mijzelf na een week overgave, maar ik vind het nu echt meer dan genoeg geweest. Ik ben er klaar mee. Ik heb echter zo'n vermoeden dat het zo niet werkt met overgave en het eigenlijke proces nu pas begint.

Ik heb een grenzeloos vertrouwen in het herstellend vermogen van mijn lichaam. Bang dat het iets ernstigers is, ben ik niet. Ook niet dat het een blijvende blessure is. Een gekneusde schouder en een klap op je hoofd hebben nu eenmaal de tijd nodig om te herstellen. Als ik hiervan overtuigd ben, dan zou overgave niet zo moeilijk moeten zijn. Ik weet immers dat het slechts voor een beperkte periode is.

Overgave.... loslaten.... het lijkt een passief proces. Alsof je niets hoeft te doen. Maar je kunt niet loslaten voordat je echt je weerstand en je kwetsbaarheid onder ogen hebt gezien. En niet alleen hebt gezien, maar ook echt ontmoet hebt. En ja, ik wist het wel, maar goed, toelaten is iets anders: wat heb ik er toch een hekel aan om afhankelijk te zijn. "Laat je maar lekker verwennen", zeggen anderen tegen mij. Mijzelf overgeven aan een middagdutje vind ik niet zo moeilijk, maar mijzelf laten verzorgen..... daarin zit het hem nou precies. Ik wil het zelf doen. Anderen niet belasten en zelf energiek en zelfstandig door het leven huppelen.

Overgave.... het klinkt zo sereen, maar dat valt knap tegen in de praktijk.

Overgave.... loslaten.... het is helemaal geen passief proces.... het is gewoon weer eens hard werken.

Invloed

Afgelopen week gaf ik stilte-yogalessen. Ik spreek de les wel in, maar cursisten praten de hele les niet.

Op het moment dat iedereen binnenkomt, zit ik met mijn ogen gesloten. Met mijn aandacht zowel bij mijzelf als bij mijn omgeving. Ik neem waar. Niet met mijn ogen, maar met mijn gevoel. Ik voel de cursisten die binnenkomen. En ik merk op dat zij een invloed hebben op mij. De meeste mensen brengen een lichte onrust met zich mee. Vanuit de hectiek komen ze in de stilte. En langzaamaan voel ik hun onrust verminderen.

Ik merk dat ik kan kiezen. Ik kan hun onrust binnenlaten en voel mijzelf dan ook onrustiger worden. Als ik dat doe, krijg ik het gevoel dat ik iets moet doen. En vooral ook dat ik ergens aan moet voldoen. Ik kan er echter ook voor kiezen de onrust waar te nemen en hem te laten voor wat het is. Dan kan ik blijven rusten in mijzelf. Ik hoef niets te doen. Ik hoef nergens aan te voldoen. Ik kan gewoon 'zijn'.

Op een gegeven moment komt er iemand binnen en gebeurt er iets onverwachts. Ik voel hoe mijn hart zich opent. Alsof er plots een lichtheid, een blijdschap zich in mijn hart manifesteert. Stiekem keek ik even door mijn oogwimpers wie er binnen is gekomen. En ja, het verbaast me niet, dat zij het is. Iemand die altijd al veel warmte en hartelijkheid uitstraalt.

Pas las ik nog de boodschap dat alles wat je doet, denkt en voelt invloed heeft op de wereld om je heen. Diep van binnen wist ik dat het klopte, maar de invloed vanuit wat je denkt of voelt, vond ik nog wel te abstract. Nu, in de stilte, mocht ik het zelf ervaren. Zonder iets te doen, zonder iets te zeggen, maar 'gewoon' door wie we zijn hebben we absoluut invloed op de ander. Zoals de warmte en hartelijkheid bij mij zonder woorden en zonder zelfs diegene te zien, direct binnenkwam.

Yoga, meditatie, mindfulness of welke manier dan ook om naar binnen te keren en jezelf te ontmoeten, is geen egoistische activiteit. De weg naar binnen is noodzakelijk om echt iets te veranderen in de wereld. Hoe liefdevoller, authentieker en zuiverder we zelf kunnen zijn, hoe groter onze invloed is op een mooiere wereld.

Levensdoel

Een boeddhistische monnik gaf aan dat hij heel vaak de vraag krijgt van mensen wat het doel in hun leven is. Zijn antwoord is dan steevast: "gelukkig zijn". Ik vond het een onbevredigend antwoord. Ook ik zou graag willen weten wat het doel is in mijn leven. Ik wil inzicht in mijn opdracht. En het liefst wil ik een belangrijke opdracht, zodat ik iets groots kan doen.

De laatste tijd lees ik steeds meer boeken waarin wijze mensen een soortgelijke boodschap als die monnik verkondigen. Ik begreep het niet. Wat zien zij, dat ik niet zie?

Etty Hillesum gaf me in haar boek nieuw inzicht in dit vraagstuk. Een citaat:
"Vroeger blikte ik in een chaotisch toekomst, omdat ik het moment dat vlak voor me lag niet wilde beleven. Ik had soms het zekere, doch zeer vage gevoel dat ik 'iets' zou kunnen worden in de toekomst, dat ik 'iets' geweldigs zou kunnen doen en dan af en toe weer die angst dat ik toch wel naar de bliksem zou gaan. Ik begin te begrijpen hoe dat komt. Ik weigerde de vlak voor mij liggende taken te doen, ik weigerde van trede tot trede voort te klimmen voor die toekomst. En nu iedere minuut vol leven en beleven en strijd en overwinning en soms rust is, laat het me onverschillig of ik iets geweldigs zal presteren of niet. Vroeger leefde ik in een voorbereidend stadium, ik had het gevoel dat alles wat ik deed, nog niet het echte was. Maar nu is dat volkomen van mij afgevallen. Nu, vandaag, deze minuut, leef ik en leef ik volop en is het leven waard geleefd te worden."

Door iedere stap te nemen en daadwerkelijk te leven, zal het patroon vanzelf kenbaar worden. Het leven zelf is de ontdekkingsreis; juist omdat het doel nog niet bekend is. Door aanwezig te zijn in het moment, kun je het leven leven en ga je de tekenen onderscheiden die jouw pad markeren. En door het leven stap voor stap te leven, keuzes te maken vanuit je hart en vooral datgene te doen dat je echt leuk vindt, zal jouw weg zich aan je openbaren.

Wij willen een doel, want dan kunnen we iets gaan doen. We willen plannen en we willen sturen. Maar waarschijnlijk vraagt het leven iets heel anders van ons, zoals ontvankelijk zijn. Het antwoord dat de monnik geeft, wijst niet op 'doen' maar nodigt je juist uit om te 'zijn'. Groots is als je werkelijk kunt zijn wie je bent. En dat maakt de cirkel rond, want er is geen groter geluk dan te kunnen zijn wie je ten diepste bent.

Niet klagen, maar leven

Pijn, ongemak, angst, verdriet, eenzaamheid.... het is allemaal vertegenwoordigd in het leven. Vroeg of laat kom je het tegen. De een wat heftiger dan de ander, maar ontkomen doe je er niet aan. Ik had altijd bewondering voor mensen die hun lot droegen, zonder anderen daarmee te belasten. Niet klagen, maar dragen vond ik een heel mooi motto.

Maar steeds meer kom ik erachter dat het leven helemaal niet gedragen wil worden. Als je je gevoelens draagt, worden ze nooit volwassen. Hoe langer je ze daarbij draagt, hoe zwaarder het voor je wordt.

Dus probeer ik mijn gevoelens op te voeden. Door ze er te laten zijn, ze te voelen en ze te delen.
Als het me lukt om ze werkelijk te voelen en ze er te laten zijn (zonder ze op te kroppen en zonder ze eruit te gooien) gaan ze langzaamaan zelf bewegen en ontstaat er ruimte in mij. Ruimte waarin nieuw leven naar binnenstroomt. Als een sprankeling, een glimlach, een soort verliefdheid.
En door mijn gevoelens te delen, voel ik mij steeds meer verbonden. Met de ander, die net zo hard worstelt als ik.... en met de grote natuur, waarin de levenskracht zo moeiteloos kan stromen.

Stap voor stap wordt het mij duidelijk: het leven wil niet gedragen worden, het leven wil geleefd worden!

Verbinding

Ik keek afgelopen week naar een inspirerende TED-talk van Brene Brown. Zij is een Amerikaanse wetenschapster en heeft onderzoek gedaan naar verbinding. Een van de vragen in haar onderzoek was wat ervoor zorgt dat sommige mensen zich goed kunnen verbinden met anderen, terwijl anderen hier moeite mee hebben. De conclusie was dat het enige verschil tussen mensen die wel of geen diepgaande verbindingen met anderen hebben is dat diegene die ze wel hebben, zichzelf de moeite waard vinden om verbinding mee te hebben. "That's it", zei Brene (na een onderzoek van meer dan 6 jaar). "That is the only difference." Jezelf de moeite waard vinden, maakt dus het verschil tussen eenzaamheid en verbondenheid. De mensen die zichzelf de moeite waard vinden, zijn niet bang voor afwijzing van de ander, maar kunnen zich volledig openen voor de relatie met de ander. En durven daarmee ook helemaal zichzelf te laten zien.

Eerlijk gezegd dacht ik tot voor kort dat ik mijn hart voor mensen kon openen zonder mijzelf werkelijk te laten zien. Ik kan luisteren, vertrouwen schenken en liefdevol reageren. Maar het wordt mij steeds duidelijker dat als ik mijzelf niet of maar gedeeltelijk laat zien, mijn hart nooit helemaal open is. Als ik mijn eigen gevoelens niet toon en niet deel, houd ik altijd een bepaalde afstand tot de ander.

Wat een rare kronkel is dat toch. Iedereen wil graag verbinding, vriendschap en liefde. Tegelijkertijd is er een angst dat mensen je niet aardig zullen vinden of je oninteressant vinden. Dus besluit je jezelf nooit helemaal te laten zien. Wat je werkelijk vindt of voelt, houd je uit zelfbescherming liever even voor je. En dan blijkt dat je daarmee jezelf juist blokkeert om je echt open te stellen voor de relatie met de ander. Je beschermt je niet alleen tegen eventuele pijn van afwijzing, maar net zo goed tegen de vreugde van werkelijke, diepe verbintenis.

Vanuit je hart leven, vraagt dus om je kwetsbaarheid te laten zien. Om het prima te vinden om niet perfect te zijn en dat ook te durven laten zien. Dan kan de uitwisseling tot stand komen die noodzakelijk is voor echte verbinding. De verbinding van hart tot hart.

Op de fiets

De afgelopen weken voel ik me supergoed. Ik voel me vrolijk, licht en ruim. Ik voel me rijk door de ervaringen die we hebben gehad in India en ik voel me dankbaar met alles wat ik in Nederland heb.

Maar ongemerkt zwakt dat gevoel wat af. En stiekem komen ze binnen. Als kleine indringers. Ze luisteren naar de namen Verantwoordelijkheid, Nuttig bezig zijn en Het Goed Doen. En ze houden niet van glans. Veel te overdreven. Dus doen ze hun uiterste best om alles weer wat doffer te maken. Ze hebben natuurlijk hun nut en ik weet dat ik ze beter te vriend kan houden, maar ik wil ze niet meer op de voorgrond. En zeker niet in de buurt van mijn hart.

Inmiddels heb ik ontdekt dat ze op een afstandje blijven als ik zing of als ik fiets. En helemaal als ik die twee dingen tegelijkertijd doe. Dus al regent het met bakken uit de hemel, je krijgt mij niet meer in die auto. Ik zit zingend op de fiets. Met natte haren, doorweekte kleding en met een hart dat jubelt.

Changemakers

Onze kinderen hebben in drie maanden heel wat meegemaakt en hebben van dichtbij gezien wat armoede is. Ze hebben met kinderen van hun leeftijd gevoetbald die op straat hebben moeten overleven. Ze hebben kinderen gezien die na school lege plastic flessen moesten verzamelen om hun schoolgeld bij elkaar te sparen. Ze hebben gegeten in een opvangtehuis met 150 kinderen die niet meer thuis konden wonen. Ze hebben kinderen op het station zien bedelen. En ze hebben kinderen in de sloppenwijken gezien die jonger waren dan zij en de hele dag voor hun nog kleinere broertje of zusje moesten zorgen. Hoe zou dat doorwerken in die koppies van hen? Het zijn niet zulke praters, dus wat het teweegbrengt is moeilijk in te schatten. Het leek mij echter heel waarschijnlijk dat zij later wereldverbeteraars, idealisten of nog mooier de "change makers" in deze wereld zullen worden.

Op school was vorige week een actie gestart om kinderen uit een weeshuis in Afrika te ondersteunen. De kinderen op onze school was gevraagd om thuis 'heitje voor een karweitje' te doen. Het verdiende geld kon dan worden gedoneerd aan de weeskinderen. Onze jongens begonnen er enthousiast aan, maar na 4 keer tafeldekken en 2 keer helpen koken, waren ze het zat. Ze hadden allebei 5 euro verdiend. "Ik stop ermee", kondigde de jongste aan. En hij verklaarde: "Ik heb in India al zoveel gedaan voor de arme kindjes." Even later besloot onze oudste dat hij het ook wel genoeg vond. Er bleken kinderen in zijn klas die tientallen euro's bij elkaar gespaard hadden. Vijf euro vond hij zelf echter een mooi bedrag. "Dat is een heleboel geld daar!"

Gezien worden

Het beeld dat ik van India had, was dat iedereen je aanklampt en iedereen iets van je wil. Bijvoorkeur geld. Mijn ervaring bleek echter anders.

Als we de straat uitliepen, kwamen we langs een bouwplaats. De bouwvakkers zijn meestal migranten. Zij werken aan een gebouw en als het af is, trekken ze weer verder. Naar een volgend project in dezelfde stad of er buiten. Tijdens de bouw wonen ze op de bouwplaats zelf. Tussen het puin, vaak onder tentdoeken. De bouwplaats is hun woonplaats en tegelijkertijd de speeltuin voor hun kinderen. Deze mensen behoren tot de armsten en zijn moeilijk te helpen omdat ze steeds weer verder trekken.

Elke keer als we langskwamen dan zwaaiden we even naar de moeders en de kinderen tussen het puin. Een grote glimlach kregen we terug. Toen we ze op de foto namen, stonden ze vol trots. En eigenlijk kwamen we dat ook overal in de sloppenwijken tegen. Mensen die ons niets vroegen, maar zo dankbaar leken met een glimlach, een blik of een zwaai. Nog meer dan geld, is erkenning en gezien worden een basisbehoefte van mensen. En zij, onder aan de samenleving, vaak geschoffeerd en genegeerd, lieten dat zo duidelijk zien.

Gezien worden... willen we dat niet allemaal? Er zijn maar weinig mensen die een rotsvast zelfvertrouwen hebben. Als ik kritisch kijk, dan zie ik iedereen in meer of mindere mate worstelen er te mogen zijn. Maar van wie hebben we goedkeuring nodig om er te mogen zijn? Je bent er immers al. Uiteindelijk kun je alleen jezelf de volledige toestemming geven je leven voluit te leven en jouw plek in te nemen.

Voordat we echter onszelf volledig toestemming kunnen geven er te mogen zijn, is de erkenning van anderen een welkome voeding. De aandacht van anderen helpt mij mijn eigenwaarde te vinden, op te graven en op te bouwen. In de loop der jaren is er een steviger fundament ontstaan dat iets onafhankelijker wordt van de erkenning van anderen. Maar vooralsnog voed ik mij graag met die glimlach, het compliment en aandacht.

En zo hoop ik weer anderen te voeden. Door de mens te zien in de ander. Het gewone en het bijzondere te zien in de ander. In de bedelaar, de bouwvakker, de yogacursist, de moeder op het schoolplein, de manager en uiteindelijk ook volledig in mijzelf.

Weer thuis

Of ik weer kan wennen?
Een veelgestelde vraag, met daarin de verwachting dat het wel moeilijk zal zijn. Maar ik vind juist het heerlijk om weer thuis te zijn!

De laatste week in Bangalore zijn Michel en ik een dag naar een ayurvedisch centrum geweest. Nadat de ayurvedisch arts mijn pols had gevoeld, wist hij mij te vertellen dat ik een vata-type ben met een hoog kapha-gehalte. Vata is lucht en kapha is aarde. Dat kan lastig zijn, legde hij me uit, want vata en kapha liggen het verst uit elkaar en daarin zul je de balans moeten vinden. Je hebt bijvoorbeeld veel ideeen, plannen en idealen die je wil uitvoeren (vata), maar tegelijkertijd wil je rust en wil je heel graag in je comfortzone blijven (kapha). De net iets te grote glimlach van mijn man, gaf aan dat hij dit maar al te goed herkende.

Na drie intensieve en inspirerende maanden is mijn vata-deel verzadigd en geniet ik met volle teugen van mijn hervonden comfortzone. De deur uit lopen en op de fiets stappen.... de rust in de straten.... de frisse lucht... familie, vrienden en bekenden in de buurt....het enthousiasme waarmee we door iedereen begroet worden... de privacy in ons eigen huis.... yogalessen aan mijn zo vertrouwde 'eigen' cursisten...

Ik zuig het allemaal in me op en alle indrukken worden moeiteloos omgezet in een gevoel van dankbaarheid en vreugde. Vata zal binnenkort wel weer aankloppen, maar voorlopig is mijn comfortzone groot genoeg om er nog even te blijven.

De kinderen van Apsa

Leuk, bijzonder en indrukwekkend vond ik het. Gisteren hadden we alle 150 kinderen van Apsa een diner aangeboden. De keuken daar kookt dan een uitgebreide curry-maaltijd met kip en ijs als toetje. Wij hebben meegegeten. Op de grond tussen de kinderen.

Nu hebben we al een keer eerder een maaltijd op deze manier gegeten in een jongenshuis van Don Bosco. Ook hebben we al meerdere opvanghuizen bezocht, waar we dan elke keer weer door een heleboel kinderen welkom gezongen werden en een rondleiding kregen. Maar dit was anders. Dit is voor mij niet zomaar een opvangtehuis. Dit is het thuis van Lekitha, Basavarash, Praveen, Sonali, Yamuna, Yugendra, Purushotama en nog 20 andere kinderen van wie ik ben gaan houden.

Zij denken misschien dat ze veel van mij geleerd hebben, maar ik heb minstens zoveel van hen geleerd. Ze hebben me laten zien dat ondanks dat er veel pijn is in het leven, er in ieder mens een enorme kracht schuilt. En dat je, terwijl er pijn is in het leven, tegelijkertijd kunt genieten van datzelfde leven. Terwijl ik te vaak vergeet om te genieten en plezier te hebben, stralen hun ogen bij het minste of geringste.

Ik ga een paar mooie foto's van hun ophangen thuis. Elke keer als ik hun stralende glimlach zie, zal ik eraan herinnerd worden om het kind in mij weer ruimte te geven.

Yoga in India

India.... het land van de yoga. Als iemand mij vroeg wat mijn plannen waren om in India te gaan doen, dan was mijn antwoord: veel yogalessen volgen. In Bangalore heb ik echter nog steeds geen inspirerende yogalessen gevonden. Yoga is sowieso nauwelijks onderdeel van het dagelijks leven. De meeste mensen hebben hier nog nooit aan yoga gedaan. Op sommige scholen wordt wel yoga gegeven, maar wat ik tot nu toe gezien heb, lijkt dat meer op een soort gymnastiek. Alleen een oudere vrouw in een lokale kledingwinkel vertelde mij enthousiast dat ze elke ochtend met yoga-oefeningen start. Andere vrouwen die ik gesproken heb, zouden dat ook best willen, maar ze staan al om 5.00u/ 5.30u op om het ontbijt te gaan koken.

Gisteren zijn Michel en ik een dag naar een Ayurvedisch centrum geweest. Naast massages en andere ayurvedische behandelingen, kon je er ook yogalessen krijgen. Mooie kans om toch nog yogales te volgen. Wij kozen voor een les in pranayama (ademtechnieken) en een les in meditatie.

De eerste paar minuten dacht ik dat de yogadocent alleen de lokale taal sprak, maar toen ik beter luisterde bleek het Engels te zijn. Lastig als je met je ogen dicht moet zitten en de helft niet kunt verstaan. Gelukkig waren veel van de pranayama's mij bekend en kon ik de les uiteindelijk redelijk volgen. Maar hoe anders was zijn manier van lesgeven, dan wat ik gewend ben. De docent noemde de naam van de pranayama die we gingen doen. Daarna volgde een opsomming van alles waar deze pranayama goed voor was. Het leek een soort uit het hoofd geleerd verkooppraatje voor de betreffende pranayama. Vervolgens deed de docent het een keer voor en daarna moest je het zelf doen met gesloten ogen. De docent telde hardop mee. Mocht je de techniek niet helemaal begrepen hebben, dan was het pech, want verder werd er geen uitleg meer gegeven. Totdat de volgende ademoefening aan de beurt was en dan begon het ritueel opnieuw voor de nieuwe pranayama.

De afgelopen 3 maanden heb ik uiteindelijk meer yogalessen zelf gegeven dat ontvangen. Ik heb twee keer mogen participeren in 3 daagse leiderschapsprogramma's van Better Future. Alle drie de ochtenden mocht ik om 6.30u de dag openen met een yogales. Het laatste programma waren er zelfs 35 (allemaal Indiase) deelnemers, die allemaal al om 6.15u klaar zaten voor de yogales.
En dan waren er natuurlijk de yogalessen die ik drie keer per week gegeven heb voor de kinderen van Apsa. Kinderyoga had ik na mijn ervaringen in mijn eigen studio, beschouwd als 'niet mijn ding'. Nooit gedacht dat ik hier zo van zou genieten.

In plaats van nieuwe inspiratie voor het geven van yogalessen, heb ik vooral nog meer vertrouwen gekregen in mijn eigen manier van yoga geven. Zoals het met alles is, is er uiteindelijk niet 1 juiste manier. De enige juiste manier om de dingen te doen is ze te doen vanuit je hart. 

Integratie

Ik weet niet wat de eisen voor integratie zijn hier in India, maar ik vind dat we na 3 maanden goed op weg zijn. Vanaf de eerste dag eten we met onze handen. Of specifieker nog: met onze rechterhand. Chapatti (soort pannenkoek) scheuren we met 1 hand en zelfs rijst eten met 1 hand gaat ons goed af.

Als ik een wc tegenkom zonder wc-papier, verblik of verbloos ik niet meer. Zo'n sproeier is eigenlijk best handig en ook met het emmertje en linkerhand kan ik het klaren.

's Ochtends ontbijten we op straat. In het stalletje om de hoek bestellen we masala dosa, terwijl we deze aan de sta-tafel op straat verorberen.

We gaan met 8 personen en 5 koffers in een taxibusje. We zitten op ons gemak in een tuk-tuk terwijl die zich met gevaar voor eigen leven tussen de auto's doorwurmt. En ik zit met een big smile en zonder helm achter op de motor in het drukke en chaotische verkeer.

Maar het toppunt van integratie heb ik deze week bereikt. Een beetje Indiër heeft ze. En met gepaste trots kan ik zeggen: ik heb hoofdluis!

Trouwen

Zoals het weer het favoriete gespreksonderwerp van de Nederlanders is, zo lijkt trouwen dat voor de Indiërs. Het is in ieder geval een veelbesproken onderwerp in het Better Future kantoor.

Een van de collega's staat op het punt om uitgehuwelijkt te worden. Arranged marriage is nog steeds heel gangbaar in India. Ook dus voor een jonge, moderne en intelligente vrouw, zoals zij. De eerste kandidaat heeft ze al ontmoet. Ze is blij dat ze van haar vader de ruimte krijgt om 'nee' te zeggen, waar ze de eerste keer meteen dankbaar gebruik van heeft gemaakt. Dat betekent dat haar vader weer aan het werk moet. Maar hoe vaak kun je nee zeggen, vraag ik me af. Dat zal ook niet onbeperkt kunnen. En wanneer besluit je dan om wel akkoord te gaan? Voor de collega is het in ieder geval een belangrijke eis dat ze mag blijven werken als ze getrouwd is. Het schijnt nog een hele opgave te zijn om een geschikte man te vinden die het daarmee eens is. Een liefdeshuwelijk is in ieder geval uitgesloten voor haar. In haar 'clan' wordt een love marriage als een zonde beschouwd. In India komt het zelfs voor dat jonge stellen die uit liefde getrouwd zijn door hun familie worden vermoord. Eerwraak.

India is wel aan het veranderen en liefdeshuwelijken komen steeds vaker voor. Gister hebben we er een mogen bijwonen. Jai, de directeur van Better Future, is getrouwd met zijn grote liefde. Hun ouders stonden op zijn zachtst gezegd niet te springen toen ze hun relatie bekend maakten. Hij is van de staat Karnataka en zij van Kerala. Hij is Christen en zij is Hindu. En zij is van een hogere kaste dan hij. Genoeg redenen voor de ouders om een huwelijk te dwarsbomen. Maar ze hebben alle obstakels genomen en zijn uiteindelijk met goedkeuring van beide families getrouwd.

De astroloog had bepaald dat ze op 23 augustus tussen 10.00u en 10.30u moesten trouwen. Dan zouden de sterren voor hen het gunstigst staan. De sterren bleken inderdaad gunstig te staan, want het ging zelfs nog even regenen. En regen op je huwelijksdag brengt veel geluk.

Wij hebben de ceremonie in vol ornaat bijgewoond, de mannen in dhoti en kurta en ik in sari. Samen met de familie hebben wij zelfs nog onze blessings mogen geven voor een gelukkig huwelijk. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij gelukkig zullen zijn met elkaar. Niet door onze zegeningen, de sterren, de regen of onze mooie kleding. Maar gewoon omdat ze leuk zijn samen.

Bloot

Tijdens ons eerste weekje vakantie hier, reden we met een tuk-tuk door een dorpje. Voor een hek stond een enorme rij mannen. De tuk-tuk chauffeur vertelde ons dat er die dag een nieuwe film in premiere ging. De mannen stonden al uren te wachten om een kaartje te bemachtigen. Later lazen we in de krant dat het een film was die behoorlijk wat stof had doen opwaaien in India. In de hoofdrol speelde namelijk een actrice die ook in porno-films gespeeld had. Dat was genoeg voor een hoop verontwaardiging. In deze film werd veel geïnsinueerd, volgens de krant, maar de actrice zou niet meer laten zien dan haar blote rug.

In het land waarin in de tempels openlijk parende goden en godinnen worden afgebeeld en hun geslachtsdelen onverschrokken worden getoond, is het dagelijks leven een stuk preutser. In Bangalore kan het tegenwoordig als man en vrouw elkaars hand vasthouden op straat, maar dat is op het randje. De meeste kinderen hebben hun ouders nog nooit elkaar zien omhelzen. En zelfs de jongeren geven aan dat ze het heel gênant zouden vinden als ze een paar zouden zien zoenen.

Ook de kleding is heel bedekkend. Blote benen zul je hier niet zien, shirtjes zonder mouwen zijn zeldzaam, een badpak is een gewaad met mouwtjes en een soort rokje eraan, alleen een blote buik mag dan weer wel. De traditionele sari, die nog steeds veel gedragen wordt, laat de buik volkomen bloot.

In Bangalore pas ik mijn kleding zoveel mogelijk aan, maar nu we in een badplaats op vakantie zijn, durf ik wel met blote benen over straat. Toen we gister fietsen hadden gehuurd, besloot ik gewoon in korte broek te gaan. Na vijf minuten had ik al spijt. Ik zag nu pas, hoeveel mannen er op straat zijn. Overal waar ik kwam staarden ze me na. Sommige met een brede lach, anderen met open mond. De fiets was te klein en mijn knieën kwamen bijna tegen het stuur. Ik voelde me verre van sexy, maar de mannen keken me na alsof ik een porno-ster was. Een pornoster op een kinderfiets.... of zouden ze me als godin zien?

Weerberichtmassage

Het is dat de Indiase kinderen wat kleiner en tengerder zijn, waardoor ik ze in eerste instantie wat jonger had ingeschat, anders had ik er nooit aan durven beginnen om jongens van een jaar of 14 elkaar te laten masseren. Een weerberichtmassage nog wel: een zonnetje op elkaar rug maken, dan wolken, dan regen.... 

En ik had me er zeker van laten weerhouden om hen aan te raken. Mannen en vrouwen raken elkaar niet in het openbaar aan en met 14 jaar gaan deze regels gelden. Gemasseerd worden door een volwassen vrouw, in het bijzijn van je vrienden, is op zijn minst genant.

Maar niet gehinderd door enige kennis, ben ik het gewoon gaan doen. Waren de eerste massages nogal lacherig en chaotisch, nu ontstaat er een bijna serene sfeer als ze elkaar gaan masseren. De jongeren van 12 jaar, komen vaak ook even bij mij zitten.

Afgelopen keer hadden we wat meer tijd en ik vroeg of er nog anderen waren die graag door mij gemasseerd wilden worden. En daar kwamen ze. Twee van 14 en een van 15. Een van de jongens van 14 jaar, is duidelijk de leider van de klas. Hij gaat nog niet zo lang naar school. Zijn ouders zijn arm en van jongs af en heeft hij moeten werken in een garage. Zijn vrije tijd bracht hij vooral op straat door met zijn vrienden. Wat verlegen ging hij voor mij zitten en ik voelde hem ontspannen onder mijn handen.

Aan het einde van de massage keek hij mij met zijn grote bruine ogen aan. "Thank you Madam, your hands are so soft".

Surprise!

Volgende week gaat Jai, de directeur van Better Future India, trouwen. Na zijn bruiloft gaat hij op huwelijksreis en daarna gaan wij alweer terug naar Nederland. Gisteren was de laatste dag dat we met het hele team op kantoor waren.

De collega's hadden bedacht om een verrassingsfeestje te organiseren. Tegens ons hadden ze gezegd dat het een verrassingsfeestje voor Jai zou zijn om zijn laatste dagen als vrijgezel te vieren. Tegen Jai hadden ze echter gezegd dat het een verrassingsfeestje voor ons zou zijn om het samenzijn van de afgelopen maanden te vieren en afscheid te nemen. Het feestje zou bij een freelancer thuis zijn, onder het mom dat haar zoon jarig was.

En zo krijg je grappige taferelen. In het geheim waren zowel Jai als wij het verrassingsfeestje aan het voorbereiden. Ondertussen een verjaardagscadeautje voor de jongen gekocht (anders valt het misschien op dat hij niet echt jarig is). En in de taxi op weg naar het feestje met z'n allen Lang zal hij leven geoefend. Wij genoten ervan dat Jai niets door leek te hebben en Jai was in zijn nopjes omdat wij niks doorhadden. En de collega's hadden nog de grootste lol.

Op het feestje zelf kwam de grote onthulling: het feestje was zowel voor ons als voor Jai. We hadden een hele leuke avond met mooie woorden, cadeautjes, een prachtig lied, een grappige quiz en heerlijk eten.

De collega's zullen er voorlopig nog wel niet over uitgepraat zijn, wat voor een goed complot ze voor ons opgezet hadden. We zijn nog 2,5 week hier, maar ik begin ze nu al te missen.

Anders

Mijn kinderen houden niet van pittig of gekruid eten, dus in Nederland pas ik de maaltijd altijd voor ze aan. Hoe moet dat straks in India vroeg ik me af?

Een drukke straat oversteken vinden ze spannend, dus logisch dat ik voor hun veiligheid zorg en ze naar de overkant breng. Ze zullen de schrik van hun leven krijgen, dacht ik, als ze de straten van Bangalore moeten oversteken.

Mijn oudste zoontje maakt niet zo snel en makkelijk contact, wat mij wel eens zorgen baart. Vriendjes zal hij in India niet krijgen, dacht ik, maar gelukkig kunnen beide broertjes uren samen spelen.

Hoe anders kan het gaan....

De Indiase groenten laten ze liever liggen. Dat is nog volgens verwachting. Maar de behoorlijk pittige tomatensoep, kip en vis, gaan er makkelijk in. En als het wat te pittig is, dan vragen ze gewoon een bakje yoghurt erbij.

Mijn oudste zoontje vindt dat ik veel te sloom ben met het  oversteken van de superdrukke straten hier. Hij trekt mij mee, loodst mij tussen de auto's door en als een auto toch net iets te hard aan komt, steekt hij gewoon zijn hand op.

En 's middags bellen de jongens uit de straat aan. Of Zen en Noah komen voetballen. In het enorme geschreeuw van de groep jongens, staan onze jongens er rustig tussen. Ze wisselen af en toe wat Engelse woorden met hun nieuwe vriendjes, gaan samen met de andere jongens aan de kant staan als er een auto of een brommer door hun speelveld rijdt en genieten vooral van een partijtje voetbal.

Het is heel verfrissend om 3 maanden in een andere cultuur door te brengen. Voor de kinderen, maar ook zeker voor mij als moeder. 

Dankbaar

Het is zulk dankbaar werk om yogalessen te geven aan de kinderen van APSA, het kindertehuis. De kinderen genieten van de yoga, maar nog meer van de aandacht die ze krijgen. Als ik naar ze kijk tijdens de yogales, doen ze extra hun best. En als ik ze een compliment geef, krijg ik een big smile terug en zie ik ze groeien.

Met een meisje lukte het niet echt om contact te maken. Ze is wat grover gebouwd, heeft twee grote littekens op haar gezicht, kijkt altijd wat somber en trekt zich zoveel mogelijk terug. Tijdens de massage doet ze nooit mee. In het begin probeerde ik haar erbij te betrekken, maar zodra ik haar aanraakte, voelde ik haar verstijven. Ik besloot haar met rust te laten.

Gister heb ik de kinderen geinterviewd. De taalbariere maakt het moeilijk om met de kinderen te communiceren. Maar met behulp van een collega die voor mij kon vertalen, leerde ik de kinderen wat beter kennen.

Het meisje vertelde dat ze niemand had. Geen vader en moeder meer, geen broertjes of zusjes en geen familie. Ze had moeten werken bij een familie in huis, waar de politie haar uiteindelijk op 11-jarige leeftijd had weggehaald. De reden waarom ze werd weggehaald of werd opgemerkt door de politie, vertelde ze er niet bij, maar het zal bepaald geen fijne geschiedenis zijn. Daarna liep ze van het gesprek weg. Het was duidelijk genoeg zo.

Vandaag tijdens de massage zat ze weer alleen. Met haar verhaal in gedachten en de pijn die ze uitstraalt, besloot ik nogmaals om haar erbij te betrekken. Ik vroeg haar of ik haar mocht masseren en ze knikte dat het goed was.

Aan het einde van de les kwam ze naar me toe. Ze pakte mijn arm vast, wreef een paar keer over mijn arm en gaf me de grootste glimlach die ik ooit van haar gezien had.

Klagen

"Over dingen die je niet kunt veranderen, kun je niet klagen. Die kun je alleen maar constateren" Aldus een Indiase lerares. Ze begreep er dan ook niets van dat het weer in Nederland een uitgelezen onderwerp is om over te klagen. Klagen over een ontregelde spoorregeling omdat er blaadjes op de rails liggen, zal ze wel helemaal niet kunnen vatten.

Gister namen we de nachttrein terug van Kannur naar Bangalore. Halverwege de nacht bleef de trein staan en ook 's ochtends vroeg was er geen beweging. Niemand scheen echt een idee te hebben wat er aan de hand was. Een conducteur op het perron stond een aantal mensen te woord. Iets met technisch probleem en over een half uur weer rijden. Een groot aantal mensen ging in een rij staan voor een mogelijke bus die zou komen en naar Bangalore zou gaan. Bangalore was echter nog zeker 6 uur rijden. Anderen gingen weer terug de trein in. Iedereen bleef echter heel rustig. Geen geklaag, geen gemopper, geen geschreeuw. Het werd geconstateerd en geaccepteerd als onderdeel van het reizen.

Een half uur later ging de trein inderdaad rijden. Echter niet voorwaarts, maar achterwaarts. De trein ging terug naar Mangalore, wist een medepassagier te vertellen. Door de regen was er modder op het spoor gekomen, waardoor er geen treinen meer richting Bangalore konden gaan. Wij werden terug gebracht naar de dichtsbijzijnde grote stad, op 2 uur afstand. En dat was dan dat. Geen uitleg, geen vervangend vervoer, alleen het geld van de tickets (15 euro voor ons 4-en) konden we terugvragen via internet. En iedereen bleef volkomen rustig en ging zijnsweegs.

Gelukkig kon Jai voor ons busvervoer regelen, zodat we toch nog diezelfde dag naar Bangalore konden. Het zou een 8 uur durende busrit worden. Al bij het begin van de reis deelden ze plastic zakjes uit. Ik dacht afvalzakjes, maar na 5 minuten werd me duidelijk dat die zakjes een ander nut dienden. De bus reed met een vaart door honderden haarspeldbochten, stopte, trok weer op en schudde ons behoorlijk door elkaar. Na een half uur waren we allemaal hartstikke misselijk. Alleen door rustig op de bank liggen, zonder te bewegen, was het uit te houden. En dat dan 8 uur lang. Wat waren we blij toen we om 22.00u eindelijk in Bangalore aankwamen.

Supertrots waren we op onze jongens. Ze hadden de hele dag geen moment gezeurd of geklaagd. Vermoeidheid, honger, dorst en misselijkheid hadden ze gewoon ondergaan. Ze kwamen wat extra kroelen om hun teleurstelling ruimte te geven en ze dealde met de situatie zoals die was. 
"In India valt niets te klagen", zei de oudste. "Nee, dat doen we in Nederland wel weer"' voegde de jongste eraan toe.

Massage

De massages in Kerala zijn wereldberoemd. We kunnen Kerala niet verlaten zonder deze ervaring. De eigenaar van het hotel heeft contact met een lokale masseur die een ambachtelijke vorm van masseren heeft. Een echte aanrader.

De masseur komt naar onze plek en in een bijgebouwtje zal hij ons masseren. Het bijgebouwtje is een hutje zonder ook maar iets erin. De masseur legt een rieten mat op de grond. De mieren kruipen in de hoeken, maar dat lijkt hem niet te deren. Mijn kleren kan ik ophangen aan een roestige spijker die in de muur zit. Ik krijg een lapje stof om dat als onderbroek dient en mag op de mat op de grond gaan liggen.

Rijkelijk bedekt met olie, wordt mijn lichaam gemasseerd. Volgens vaste patronen, wrijft de masseur alles los. Heerlijk. Ik voel de energie stromen. Voor ons westerlingen is het vaak wat vreemd dat ook borsten vol meegenomen worden in de massage, maar hier voelt het vanzelfsprekend. Alsof borsten geen onderdeel van het lichaam zouden zijn.

Op het einde geeft hij mij wat olie in mijn linkerhand. Zelfmassage, zegt hij erbij. Verbaasd kijk ik hem aan. Zelfmassage? Hij heeft mijn hele lijf al uitgebreid gemasseerd. Moet ik dat nu zelf gaan doen? Maar 1 gebied is nog niet aan de beurt geweest. Hij wijst op het schaamlapje dat ik om heb. Ook genitalien moeten gemasseerd en dat mag ik zelf doen!

Terwijl ik druip van de olie, geeft de masseur aan dat er in dit hutje geen water en ook geen handdoek is. Omdat ik mijn kleding weer aan moet, dept hij me wat droog met een oude krant. Terwijl ik naar onze kamer terugloop, vraag ik me af hoe en of hij zijn handen heeft kunnen wassen voordat hij mij ging masseren.....

Bij sommige dingen moet je vooral niet te lang blijven stilstaan.

Authentiek

Is er een plek in India waar je de toeterende auto's, pratende en schreeuwende mensen niet kunt horen?

Na 7 weken in de drukte geleefd te hebben, zonder veel privacy, verlangen we ernaar ons even terug te trekken. Het is echter lastig om een rustige en comfortabele plek te vinden in India. Ik lonk al naar een 5 sterren-resort, maar Michel houdt vast aan onze oorspronkelijke wens om een authentieke plek te vinden. Wat hem uiteindelijk gelukt is.

En daar zitten we nu. Een homestay in Kannur in de staat Kerala. We zitten op een balkonnetje met uitzicht op zee. Voor ons een verlaten strandje met palmbomen. Achter ons een stukje jungle. Af en toe een regenbuitje, maar voor de rest de hele dag stralende zon. Ontbijt, lunch en diner wordt verzorgd: heerlijke maaltijden van de lokale keuken. Authentieker kan het niet.

Hoewel... het bleek nog authentieker te kunnen. Gister ontdekten we een gast in onze badkamer. Een spin van zeker 15 cm! Hij kroop naar een plekje hoog in de kamer, waar hij zich onzichtbaar maakte. Ik had verwacht dat de eigenaar van het huis direct maatregelen zou nemen, maar hij glimlachte alleen maar toen we het hem vertelden. Ja, in sommige kamers wonen 1 of 2 spinnen. Ze zijn heel verlegen en laten zich meestal niet zien. De enige manier om ze weg te krijgen is door chemicalien te gebruiken. Maar aangezien dat giftig is en de spinnen geen kwaad doen, kozen ze er bewust voor om ze rustig te laten zitten.We moesten het zo zien: de spin is de gastheer en wij zijn de gasten.

Te gast bij een spin... het is inderdaad heel anders dan een 5 sterrenresort. Al hoop ik wel dat die spin een introvert karakter heeft en zich de komende week niet meer laat zien.

Voordoen en nadoen

Bend backward.... BEND BACKWARD!
Bend forward.... BEND FORWARD!
One foot.... ONE FOOT!
Two feet.... TWO FEET!

Ik doe de zonnegroet met 25 Indiase kinderen. Het is duidelijk dat het schoolsysteem hier anders is. Alles wat de juf zegt, wordt direct klassikaal herhaald en nagedaan. Ze vinden het danig interessant dat er zo'n Nederlandse 'miss' hen komt onderwijzen.

Drie middagen per week geef ik yogales in een opvangtehuis voor kinderen. Kinderen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld, sexueel misbruik, kinderarbeid of verwaarlozing. De kinderen die ik lesgeef zijn rond de 12 jaar. Ze spreken heel minimaal Engels en dat van de juf is al niet veel beter. Maar door voordoen en nadoen komen we een heel eind en hebben we er allemaal veel plezier in.

Elke les sluit ik af met een massage. Ik laat de kinderen elkaars rug masseren. De eerste paar lessen ging dat er nogal chaotisch aan toe. De massages leidden tot lachen, praten (in hun lokale taal), stoeien en een behoorlijk aantal van de kinderen begon op elkaars rug te timmeren. Begrijpelijk als je hun achtergrond in gedachten houdt, maar niet precies wat ik ermee wilde bereiken. Het liefst wilden ze dat ik hen ging masseren. En hoewel het mijn bedoeling was dat ze elkaar zouden masseren, gaf ik me over aan hun wensen. Bepaald geen straf, want ik vind het heerlijk om al deze kinderen liefdevol aan te raken.

Een van de jongetjes bleef nogal hardhandig zijn vriendjes onder handen nemen tijdens de massages. Hij hoefde niet zo nodig door mij gemasseerd te worden, maar ik kom hem uiteindelijk toch overhalen. Al na een halve minuut zag ik hem ontspannen en genieten. Toen hij klaar was, vroeg hij zijn vriendje te gaan liggen. Heel rustig en aandachtig masseerde hij vervolgens zijn vriendje. En toen weer een ander vriendje. Totdat ik 4 van die druktemakertjes elkaar in alle rust zag masseren.

Voordoen en nadoen... een universele manier van leren. Op het moment dat ik er niet mee bezig was, was de impact het grootst. Het deed mij beseffen dat in alles wat je doet en hoe je het doet, je een voorbeeld bent voor anderen. In het bijzonder voor kinderen, die nog zo leergierig zijn en gevormd kunnen worden. Soms moet je regels stellen en soms moet je steng zijn. Maar hoeveel krachtiger is het om zelf het voorbeeld te zijn in wat je doet, hoe je het doet en wie je bent.

Vriendschappelijk

Een vriendschappelijk spelletje, maar beide partijen even fanatiek. Het ene voetbalteam bestond uit voormalig straatkinderen, nu wonend in een opvangtehuis. Het andere team uit mijn zoontjes, mijn man, ondersteund door een paar kinderen uit het tehuis.

De Indiase kinderen waren een stuk ouder, groter en sterker dan mijn kinderen. Maar daar liet mijn jongste zoontje zich niet door afschrikken. Hij gooide zich er gewoon voor, wist regelmatig de bal af te pakken en liet zich niet uit het veld slaan toen hij per ongeluk een flinke trap tegen zijn schenen kreeg. De andere partij keek vol bewondering en plezier naar dit kleine blonde jochie.

De teleurstelling was groot bij hem toen ze uiteindelijk met 13-12 verloren. Hij had alles gegeven en toen een collega hem op dat moment wat pestte, barstte hij in tranen uit. De tegenpartij kwam er meteen bij staan."Heb je hem geslagen?", vroegen ze direct aan de collega. Toen deze lachend en ontkennend antwoordde, probeerden ze mijn zoontje een hart onder de riem te steken. "Tegenslagen horen bij het leven. Daar word je alleen maar sterker van." Zij kunnen het weten.

Toen ook dat zijn tranen niet kon stelpen, keken ze vol medelijden naar hem. Deze jongens die van huis waren weggelopen en stuk voor een stuk zeker een aantal maanden op straat doorgebracht hadden. Die met geweld te maken hebben gehad en die voor hun voedsel hebben moeten vechten. Ze zeiden iets tegen hem in hun lokale taal. Ik vermoedde dat het was dat hij zich niet moest aanstellen en moest ophouden met huilen. Maar nee, hoor, deze straatvechtertjes zeiden iets heel anders. "Als we geweten hadden dat hij zoveel verdriet zou hebben, dan hadden we hem dat laatste punt geschonken."

Zen master

We hebben gister voor de tweede keer een bezoek gebracht aan een 82-jaar oude Zen-meester. De eerste keer vertelde hij ons dat een van de belangrijkste dingen in het leven is, te doen wat je echt leuk vindt. "Wie je bent, ligt vast in je dna", vertelde hij ons. Ieder mens is verschillend en ieder mens heeft zijn eigen talenten en zijn eigen doel hier op aarde. Door te luisteren naar je innerlijke stem, maak je contact met je eigen dna en kun je datgene doen waar je zelf gelukkig van wordt en anderen gelukkig mee maakt.

Gister ging hij hier dieper op in. Luisteren naar je innerlijke stem brengt je in contact met jouw eigen bewustzijn, en tegelijkertijd met een bewustzijn groter dan jezelf. Verschillende religies of stromingen hebben er andere benamingen voor: in contact zijn met je Boeddha natuur, met je goddelijke kracht, met God, met de Bron, met onvoorwaardelijke liefde. Als je leeft vanuit dit contact, dan leef je vanuit volledig vertrouwen. De kosmos zal zich over je ontfermen en zal je begeleiden. Je mogelijkheden zullen oneindig zijn. Je zult gelukkig zijn en anderen gelukkig maken.

Maar hoe doe je dat dan? Voor het luisteren naar je innerlijke stem heb je stilte nodig. In diepe stilte en rust, zul je antwoord krijgen op jouw vragen. Meditatie kan je daarbij helpen of het zijn in de natuur. Om continu in contact te zijn met het Bewustzijn, is een voorwaarde dat je zelf 100 procent puur bent. En dat betekent dat je kwaliteiten als liefde, eerlijkheid, onbaatzuchtigheid (.... en vul maar verder in...) in jezelf moet ontwikkelen. Een levenslange opdracht, maar wel een prachtige opdracht.

Mij inspireerde het gesprek met hem enorm. Geen totaal nieuwe inzichten, maar fijn om het zo duidelijk en zo vol vertrouwen uitgelegd te krijgen door iemand die het pad echt zelf leeft. Yoga, meditatie, mindfulness.... het zijn allemaal manieren om je innerlijke stem te kunnen horen; om jezelf te ontwikkelen in puur-zijn en in contact te komen met je eigen goddelijke kracht. Deze ervaren Zen-meester heeft me weer herinnerd waarom ik dit doe en inspireert me om het pad verder te vervolgen. Met liefde en discipline.

Sloppenwijken

Gister hebben we een bezoek gebracht aan twee sloppenwijken in Bangalore. Het was nog niet eens de armoede die mij het meest raakte. Om met armoede geconfronteerd te worden, hoef je de sloppenwijken niet in. In elke straat in Bangalore wordt wel gebouwd en de bouwvakkers wonen met hun hele families in en om de bouwplaatsen. Ze slapen met z'n allen onder wat tentdoeken. Ook aan het einde van onze straat leven ze en we zien elke dag de kleine kinderen tussen het vuil en puin spelen, terwijl ze vrolijk naar ons zwaaien als we langskomen.

Maar wat me het meest raakt in zo'n sloppenwijk is dat er zoveel mensen op zo'n kleine oppervlakte samenleven. Duizenden mensen opeengepakt, zonder luxe en met veel problemen. Hoe kunnen deze mensen overleven?

Als ik dat aan Indiers vraag, dan geven ze als antwoord dat het in hun bloed zit om te delen. Zelfs als ze honger hebben, delen ze hun voedsel nog met de buurman. Wij stonden even stil bij een klein kraampje waar tabak, koekjes en snoepjes verkocht werden. De man van het kraampje was ziek en kon niet werken. Maar om toch in zijn onderhoud te voorzien was hij dit kraampje begonnen. Hij verdiende er niet veel mee, een dokter zou hij vast en zeker niet kunnen betalen, maar het was beter dan niets. De vrouw van de man kwam erbij en ook zijn dochter. Trots als ze waren op hun bussiness en onze belangstelling ervoor. We kregen direct een snoepje uit de kraam aangeboden. We voelden ons enigszins ongemakkelijk om hun kostbare snoepjes op te eten. Maar voor we het wisten kregen nog twee handen vol snoepjes in onze handen gedrukt. En de koekjes die we wilden kopen, wilden ze ons ook nog geven. Ongelooflijk. Mensen die helemaal niets hebben, maar ons dan hun kostbare voorraad willen geven. Vol trots en gastvrijheid.

Waarschijnlijk ligt daar het geheim dat zoveel mensen op zo'n kleine oppervlakte en in armoede met elkaar kunnen overleven. Gemeenschapszin, delen en elkaar helpen. Wij zijn die waarden steeds meer aan het kwijtraken in onze rijke en geïsoleerde samenleving. Maar hier is het volop aanwezig. Moeten we eerst armoede of andere ellende ervaren voordat ze deze waarden weer in ere kunnen herstellen? Laten we daar niet op wachten!

India door de ogen van kinderen

Onze kinderen hebben het erg naar hun zin hier. Ze lijken al helemaal gewend. De buurjongens komen hen 's middags ophalen om in de straat te voetballen. Twee keer per week trainen ze bij de plaatselijke voetbalclub. Voor de rest doen ze hetzelfde als thuis: uren en uren spelen met de voetbalkaartjes.

Maar sommige dingen vinden ze toch wel heel vreemd.

Met stip op 1 staat: je billen afvegen zonder wc-papier. Als je geluk hebt is er een sproeier op de wc, maar regelmatig staat er alleen een bakje water. Met je linkerhand en het water moet je het dan klaarspelen. Ze zijn blij dat wij gewoon wc-papier hebben.

Op 2 staan de koeien op straat. Die blijven bijzonder. In rustige straatjes kan er opeens 1 voor je neus staan en tussen het drukke verkeer sjokken ze op hun dooie gemak. Er zijn zoveel koeien: raar dat ze allemaal heilig zijn.

Het derde wat ze noemen is de armoede. Mensen die op straat slapen of in sloppenwijken. Ook dat alle kinderen van 1 bordje moeten eten of gewassen worden in de rivier. Wat ze niet begrijpen is dat de gezinnen hier zo groot zijn en juist de arme gezinnen zoveel kinderen hebben. Die moeten immers allemaal te eten hebben; daar word je vanzelf wel arm door.

Het vierde dat vreemd vinden, is dat ze zelf zo bijzonder zijn hier. Er hebben al heel wat mensen aan hun haren gevoeld en gevraagd of die blonde haren echt zijn.

En dan last but not least: het eten. Drie keer per dag warm eten, zou niet hun ideaal zijn. Ze zijn dan ook erg blij met het winkeltje op de hoek waar je zowaar stokbrood kunt krijgen. Voor de rest geven ze aan dat het eten hier erg pittig is en dat alle groenten hier een stuk kleiner zijn. Vegetarisch eten, daar zijn ze nog niet aan toe en ze missen de salami. Maar gelukkig kun je hier wel superdunne en superlekkere pizza's eten.

Tijgermug

Ik was zo blij om weer thuis te zijn. Terug in Bangalore, genietend op het dakterras, voelt het veilig. Hoe groot was de ontzetting toen er op Michels laptop een mug kwam rusten. Een zwarte met witte streepjes. Die waren we de afgelopen dagen regelmatig op internet tegengekomen onder de naam Tijgermug. De grote verspreider van het Dengue-virus!

Op het dakterras zitten altijd veel muggen, maar we hebben ze nooit van dichtbij bestudeerd. Nu we dat wel deden, bleken er veel meer van die witgestreepte muggen. Omdat we een tweede keer Dengue niet mee willen maken, hebben we direct actie genomen.

Net is de bestrijdingsdienst geweest en heeft een heel nest ontdekt, boven op het dak. De man van de bestrijdingsdienst heeft het hele kantoor (en dus ons huis) met gif bespoten. Een collega vroeg of dit gif echt goed was. "Absoluut", wist de man te vertellen, "mijn vrouw heeft er zelfmoord mee gepleegd". Geruststellend antwoord: ik voel me nu een stuk veiliger hier in huis.

Slapen in het ziekenhuis

Cultuurverschillen worden al snel duidelijk in het ziekenhuis. Mag je in Nederland de patient alleen tijdens bezoekuren bezoeken, hier wordt van de echtgenote verwacht dat ze de hele dag aan de zijde van de zieke blijft. En niet alleen overdag: elk ziekenhuis heeft standaard een smal bed ernaast staan voor overnachting. De vrouw van Michels kamergenoot verlaat alleen het extra bed als ze even naar de wc moet.

De nachtzusters waren duidelijk bezorgd toen ze doorhadden dat Michel 's nachts alleen was. Toen hij twee nachten alleen (nou ja, alleen... met kamergenoot en veel nachtzusters) geslapen had, polsten ze mij of ik echt niet bij hem zou blijven. Zo nee, dan moest ik een formulier ondertekenen, dat het ziekenhuis niet aansprakelijk was en het volledig mijn eigen risico was. Ik heb mijn handtekening zonder aarzelen gezet. Mijn man kan dat wel aan!

De Indiase kamergenoot duidelijk niet. Zelfs met vrouw bij hem, raakte hij elke nacht in paniek. Zo rustig als hij overdag was, zo onrustig bleek hij 's nachts. De nachtzusters hadden er een behoorlijke taak aan en Michel werd om de haverklap uit zijn slaap gehaald.

Michel mocht een dag eerder naar huis, omdat hij zo slecht sliep in het ziekenhuis. Ik slaap nu weer heerlijk naast hem en wijk 's nachts niet meer van zijn zijde.

Koorts

Overnachten op een bananenplantage. In the middle of nowhere. In een weliswaar ruime kamer, maar inclusief sprinkhaan, kakkerlak, slak en een heleboel muggen. Het slechtste moment tot nu toe om ziek te worden. Maar het overkwam Michel: hij kreeg hoge koorts. We hadden geen internetverbinding en geen enkele voorzieningen in de buurt. Als er al een ziekenhuis in de omgeving was, dan was het er zeker eentje waar je niet wilde zijn.

We besloten de volgende dag onze reis voort te zetten volgens ons oorspronkelijke plan. We zouden naar Hampy/ Hospete gaan, zo'n ruim 200 kilometer verder. Tevens de dichtsbijzijnde grote stad. De taxichauffeur kon gelukkig eerder komen, maar de reis viel tegen. Je rijdt over smalle wegen, soms zelfs onverhard en de reis kostte 5 uur. Paracetamol gaf iets verlichting, maar Michel knapte er natuurlijk niet van op.

Ons goedkope vakantiehutje hadden we omgeruild voor een 5 sterrenhotel. De kinderen genoten van het zwembad en continental breakfast, maar Michel ging zich alleen maar slechter voelen. Na een uurtje internetten kwamen we erachter dat de symptomen die Michel had, verdacht veel leken op Dengue (knokkelkoorts). Veroorzaakt door een prik van de Denguemug, die inderdaad in een stad als Bangalore voorkomt.

Een arts gaf ons aan dat er lichtere en zwaardere vormen bestaan van Dengue. Michel moest nu vooral heel veel drinken en als zijn huid rode vlekjes zou gaan vertonen, moest hij naar het ziekenhuis. De terugreis konden we vervroegen. En toen de volgende dag inderdaad de rode vlekjes verschenen, waren we blij dat we 's avonds de slaaptrein naar Bangalore konden nemen.

Ook afzien natuurlijk met hoge koorts, spierpijn en algeheel ellendig voelen. Maar Bangalore was nu wel de plek waar we het liefst wilden zijn. Eenmaal in Bangalore aangekomen, kon Michel naar het ziekenhuis. De teleurstelling was nog wel groot toen we hoorden dat hij er 3 tot 4 dagen moet blijven. Het komt allemaal goed, maar aangezien deze ziekte kans op uitdroging geeft, wilden ze geen risico nemen. Michel ligt aan het infuus en voor de rest is het vooral uitzieken. De ziekte duurt zo'n 7 dagen, dus hij zou nu op de helft zijn.

Je hoort mij trouwens niet meer zeggen dat mannen zich aanstellen als ze ziek zijn. Michel bleef juist in deze erbarmelijke omstandigheden mentaal heel sterk. "Dat zijn de risico's van reizen", gaf hij aan. "Helaas hoort ook dit erbij." We wilden India graag echt ervaren. Maar deze ervaring hadden we toch liever aan ons voorbij laten gaan. 

Armoede

De buurt waar wij wonen, leek mij gegoede middenklasse. De buurt is groen en redelijk schoon. De huizen goed onderhouden, niet uitzonderlijk groot en de buurvrouw doet nog wel alle was met de hand. Het blijkt de rijkste buurt van Bangalore te zijn, op de expat-wijk na.

Na een weekje reizen in India, dringt de omvang van de armoede steeds meer door. Overal zie je hele families die in hutjes of op kleine oppervlakten samenleven. Het zijn niet deze hutjes die de uitzondering zijn; het hebben van een huis met meerdere kamers is voor het overgrote deel van de bevolking een ongekende luxe. En als je je dan eens voorstelt hoe groot India is en hoeveel mensen hier wonen.

Terwijl wij op vakantie in het zwembad aan het afkoelen waren, werden aan de andere kant van de hotelmuur de kinderen in de rivier gewassen. Dezelfde rivier als waar de kleding in gewassen werd, de honden uit dronken, de koeien hun bad namen en het afval in ronddreef.

"Wat heb ik eigenlijk een geluk!" besefte mijn oudste zoontje zich. En hij nam een grote duik in het zwembad en genoot er met volle teugen van. Terwijl de armoede mij raakt en ik me afvraag hoe ik meer kan bijdragen, liet mijn zoontje mij een andere kant zien. Geniet van wat je hebt. Dat kunnen ze hier trouwens heel goed. En wij, die geboren zijn in luxe en zoveel mogelijkheden hebben? Wij vergeten het vaak. Het minste wat we kunnen doen is volop genieten van het leven!  

Kip

"Wat is het Engelse woord voor kip?", vroegen we gister aan onze kinderen.

"Welke kip bedoel je?", vroeg onze jongste. Toen hij onze verbaasde gezichten zag, lichtte hij toe: "De kip die je op eet of de kip die buiten rond loopt?"

Het is dat hij teveel van vlees houdt. Anders was dit het moment waarop hij vegetarier zou zijn geworden.

Easy yoga

Na de power yoga, klonk easy yoga mij als muziek in de oren. Het zit hier ook nog eens om de hoek, dus het proberen waard. Ze waren net begonnen en echte groepslessen waren er nog niet, maar we konden 5 individuele lessen nemen. Afgelopen 1,5 week hebben Michel en ik al 4 lessen gehad.

Gezien de naam is de yoga nog best pittig. Gister moesten we van de hondhouding direct naar de cobra en weer terug. Serie van 10 keer en daarna weer 10 keer. Alles gaat in deze les op tellen. 10 keer dit, 15 keer dat, 20 tellen vasthouden.

De docente weet de houdingen technisch goed uit te voeren, maar voor ons is het gymnastiekgehalte van de les erg hoog. Spiritualiteit is ver te zoeken. De zonnegroet doen we bijvoorbeeld 15 keer. De docente zit op een krukje en kijkt naar ons terwijl ze elke afzonderlijke houding van de zonnegroet hardop meetelt. Dat is het tempo dat we moeten volgen. Na 3 zonnegroeten vroeg ze gister of dit nu de 4e was. En bij 5 was ze weer de tel kwijt! In andere houdingen laat ze vaak het tellen aan ons over en kijkt ze alleen maar. Soms corrigeert ze wat in onze houding, maar regelmatig is ze haar haar opnieuw aan het schikken, loopt ze even weg of rommelt ze wat in de kast. Ik voel af en toe de lachkriebels in me opborrelen.

De eindontspanning kondigt ze aan met 'shavasana'. Dat betekent dat wij ontspannen moeten liggen. Vervolgens is ze 5 minuten stil. nou ja, stil... ze praat 5 minuten niet tegen ons. Ondertussen zegt ze iets tegen iemand op de gang, rommelt weer wat in de kast (wat zou ze daar toch doen), of loopt ze door de ruimte (wederom geen idee wat ze doet).

Ik snap nu wel waarom het easy yoga heet. Die naam is niet van toepassing op de cursisten, maar op de docent! Wij stoppen weer na 5 lessen. Ik geloof niet dat ik mijn cursisten een plezier zou doen met easy yoga.

Privacy

Ik vraag me af of de Indiase taal (of eigenlijk moet ik zeggen: talen) wel een woord kent voor privacy. Nou word je in Bangalore niet snel lastig gevallen of dringen mensen zich aan je op. Iets wat in andere delen van India wel anders schijnt te zijn. Maar ook hier leven mensen veel dichter op elkaar en echt alleen ben je nauwelijks. Ze lijken er veel minder behoefte aan te hebben.

Het samenzijn is ze met de paplepel ingegoten. Families wonen in kleine ruimtes bij elkaar en er is ook vaak letterlijk geen plek om je terug te trekken. Tijdens de lunch gaven 3 van de 5 collega's aan dat ze vroeger (en eentje nog steeds) met de hele familie in 1 kamer sliepen. Op de grond, want bedden waren er niet. Een van de collega's heeft net een huis gekocht met 3 slaapkamers, maar als zijn zussen op bezoek zijn (zijn moeder woont sowieso bij hem), dan vindt hij ze 's ochtends met z'n allen op de grond slapend in de hal. Veel gezelliger.

Ook de kinderen slapen vaak bij hun ouders in bed. Word je in Nederland raar aangekeken als je je baby bij je laat slapen; hier is heel normaal als kinderen tot een jaar of 10 nog tussen hun ouders in slapen. "Sommige houden dit vol totdat ze het huis uitgaan", wist een Indiase me te vertellen. Dat was zelf voor Indiase begrippen wel wat aan de lange kant.

Ik ben erg op mijn privacy gesteld. Kan me voor deze drie maanden goed aanpassen, maar ik ben toch blij dat de kinderen hun eigen slaapkamer hier hebben.

rijbewijs

Het meest opvallende hier in Bangalore blijft toch wel het verkeer. Alles rijdt door elkaar heen: auto's, volgeladen trucks, fietsers, brommers met hele families erop, tuk-tuks en de koeien sjokken er op hun gemak tussendoor. Er lijkt maar 1 regel te zijn: toeter als je eraan komt. De toeter is heilig en wordt dus ook om de minuut gebruikt. Zonder die toeter zou je binnen de kortste keren platgedrukt worden.

Een van de collega's van Better Future mocht rijlessen gaan nemen. Handig voor als er vervoer nodig is. Na 10 rijlessen van een uur, was hij klaar voor het examen. Het examen duurde 2 minuten: hij moest de auto starten, 5 meter rijden en weer stoppen en..... hij was geslaagd!
Ik ben hem vergeten te vragen of hij in die 2 minuten ook moest toeteren. Zal toch wel?

Ik neem voorlopig nog even de tuk-tuk voordat ik bij hem in de auto stap.....

Suryanamaskar

De meeste van mijn yogacursisten vonden het niet zo'n leuk vooruitzicht dat mijn yogalessen 3 maanden stoppen nu ik in India verblijf. Maar het idee dat ik hier nieuwe inspiratie op yoga-gebied zou opdoen, maakte het een en ander goed.

Ik kan jullie geruststellen: ik heb mijn eerste yogales hier gehad. Een collega van Better Future doet poweryoga hier in de buurt. Een mooie gelegenheid om met haar mee te gaan. Nou weet ik dat poweryoga behoorlijk intensief kan zijn, dus ik was blij dat ik de makkelijkste les mee zou doen. We begonnen met de zonnegroet. "Today we are going to do 17 times suryanamaskar", dacht ik te verstaan. Alleen na 17 gingen we gewoon door. Niks 17, maar 70! Afwisselend langzaam (wat ik redelijk snel noem) en snel (wat amper bij te houden was). En dat met een temperatuur van rond de 30 graden.

Ik hoop dat mijn cursisten zelf dooroefenen gedurende deze drie maanden. Ze kunnen beter voorbereid zijn als ik terugkom.

Yoga in India

India...het land van yoga. Mijn idee was om me deze maanden veelvuldig te laten inspireren door Indiase yogalessen. De eerste week hier was het echter omgekeerd en heb juist ik Indiers geinspireerd om yoga te gaan doen.

De tweede dag dat we in Bangalore waren, mochten de kinderen en ik mee naar de plek waar Better Future een 3-daags leiderschapsprogramma gaf voor het kernteam van Rainbow homes. Rainbow homes is een organisatie die onderdak en onderwijs voor straatkinderen verzorgt. De mensen die hier werken zijn enorm betrokken bij hun werk en doen alles om de kinderen een betere toekomst te geven. Mooi werk en tegelijkertijd ook veeleisend en emotioneel zwaar. Tijd om zich bezig te houden met de strategie van de organisatie is er nauwelijks en tijd voor zichzelf al helemaal niet. Het programma kon alleen in het weekend plaatsvinden, want 3 dagen niet werken zou een te grote impact hebben op het werk en daarmee op de kinderen.

Ik mocht alledrie de dagen openen met een yogales. Er was wat aarzeling in het begin bij de deelnemers. Yoga in een leiderschapsprogramma? Sommige hadden al wel yoga gedaan, voor anderen was het de eerste keer. Maar na de eerste les waren ze enthousiast. En de volgende twee dagen zaten ze er allemaal weer om 6.30u. "Super om de dag zo te beginnen", gaf 1 van de deelnemers aan. "Dat ik dit nou van een Nederlandse moet leren"

De meeste gaven aan het graag thuis te gaan doen. Ik weet zelf hoe lastig het is, om echt een dagelijkse discipline op te bouwen. Ik heb niet de illusie dat dat na een introductie van 3 lessen gaat lukken. Maar als ik een zaadje heb kunnen planten -juist bij deze vrouwen die zich met hart en ziel inzetten voor kinderen die het zonder hun hulp niet zouden redden- om tijd voor zichzelf te nemen, om stilte in te bouwen en ook zichzelf te blijven voeden, ben ik daar heel dankbaar voor.

Incredible India

Kwart voor 8 de avond voor vertrek, stond ik met de telefoon in mijn hand om onze vlucht naar Bangalore te cancelen. Ik had tot 8 uur de tijd om te annuleren. En precies op dat moment kreeg ik het verlossende telefoontje dat mijn visum toch was vrijgegeven door de Indiase ambassade.

Ik laat me niet zo snel gek maken, maar dit was echt een zenuwslopende dag. De visa van de kinderen waren 'al' twee dagen binnen bij de visumdienst, maar die van mij ontbrak. De Indiase ambassade liet niets los waarom die van mij er niet was. Ik kreeg hulp van meerdere kanten, maar duidelijkheid kreeg niemand. Het enige wat ik kon doen, was steeds weer wachten op de volgende ronde van de koeriers die op en neer naar de ambassade reden.

De koffers waren gepakt; de kinderen hadden een hartverwarmend afscheid op school gekregen en de koelkast was leeg. Wij waren er klaar voor.  Maar naarmate de uren verstreken, verloor ik het vertrouwen dat het zou gaan lukken.

De office manager van Better Future (bedrijf van mijn man), kreeg het voor elkaar om het (geheime) 06-nummer van de koerier te achterhalen. Zij bleef contact houden, terwijl hij bij de ambassade zat te wachten tijdens de allerlaatste ronde van die dag. Die van mij zat er nog steeds niet bij. Hij zou nog iets langer wachten dan normaal. En toen, 10 over half 8, kwam toch mijn paspoort naar buiten!

De paspoorten zouden per koerier naar mij gebracht worden. Mijn zenuwen en geduld werden een laatste maal getest toen ze er om 22.00u nog niet waren. Koerier bleek een iets te vol schema te hebben. Eindelijk om 00.30u overhandigde hij mij 3 paspoorten, met de felbegeerde visa! Om 4.00u ging de wekker en konden we op pad. Incredible India! Onze reis is begonnen.